26 Mayıs 2011 Perşembe

Kuvvet ve Hareket

Evrendeki her sey ya hareket halindedir ya da duragan yani hareketsiz haldedir.Hareket halindeki bir cismi durdurmak ve duragan hale getirmek ya da hareketsiz durumdaki bir cismi harekete geçirmek için kuvvet denen bir etkinin uygulanmasi gerekir.Bu ünitede öğrenciler, hareketi ve hareketin sebeplerini inceleyerek itme ve çekmenin birer kuvvet olduğunu ve kuvvetin cisimler üzerindeki etkilerini fark ederler. Öğrenciler hareket eden veya etmeyen varlıkları gözlemleyerek ya da cisimleri iterek, çekerek, bükerek, gererek kuvvetin cisimler üzerindeki etkilerini kavrar. Böylece öğrenciler, 5. sınıfta bahsedilecek temas gerektiren ve gerektirmeyen
kuvvetleri fark etmeyi sağlayacak temel bir anlayış kazanırlar.



Hareketli Varlıkları Gözlemleyelim

                        


Çevremizdeki varlıkların bazıları hareketli bazıları da hareketsizdir.Canız varlıklar hareketsizken canlı varlıklar ise hareketlidir.Bir cisme hareketli diyebilmemiz için o cismin bulunduğu noktadan konumunu değiştiriyor olması gerekir.Sınıf içerisinde tahtaya göre öğrencilerin bulunduğu yere konum adı verilir. Bu da kişiden kişiye değişkenlik gösterir.Hareket bir varlığın başka bir varlığa göre yer değiştirmesi olarak tanımlanır.Bir cisim sabit kabul edilen bir noktaya göre bulunduğu yerden
başka bir yere  nokta ise son konum olarak adlandırılır.
Hareket eden bir cismin başlangıç konumundan başka bir yöne doğru konumunun değişmesine  yer değiştirme denir.
Cisimler hızlı, yavaş, hızlanan, yavaşlayan hareketlerin yanında dönme, sallanma gibi hareketlerde yapar. Örneğin ; lunaparktaki dönme dolap dönme hareketi salıncak ise sallanma hareketi yapar.Dünya, Güneş’in etrafında;Ay ise Dünya’nın etrafında dönme hareketi yapar.

Cisimleri Hareket Ettirme ve Durdurma


Günlük hayatımızda farkına varmadan bir çok hareket yaparız.Odanın kapısını açmada, televizyonun düğmesini kapamada bir hareket uygularız.Peki hareketsiz cisimler nasıl hareket eder?
Hareketsiz cisimlere bizim uyguladığımız itme ve çekme kuvvetleri sayesinde hareket kazandırabiliriz.Hayatımızda her an itme ve çekme hareketlerini yaparız.Yerde duran bir cisme vurduğumuzda itme uygularız.Ağır bir yükü kaldımak için ise çekme uygularız. Aşağıdaki resimlerden soldakinde itme kuvveti uygulanırken sağdakinde çekme kuvveti uygulanmaktadır.

Kuvvet ve Kuvvetin Cisimler Üzerindeki Etkileri

            

Her gün karşılaştığımız bir çok olayın nedeni kuvvettir.
  • Teneke kutunun üzerine oturunca çökmesi
  • Bir yayı çektiğimizde yayın uzaması
  • Güneş sistemindeki gezegenlerin bir düzen içerisinde hareket etmesi
  • Mıknatısların birbirini itmesi yâ da çekmesi
  • Bizler kuvveti göremeyiz kuvvetin cisimler üzerindeki etkilerini gözlemleyebiliriz.
Cisimlere uygulanan kuvvetin büyüklüğü cisimlerin kütle ve büyüklüklerine göre değişir.Cisimlerin kütlesi ve büyüklüğü fazla olduğunda, cisimleri hareket ettirmek için fazla kuvvet uygulamak gerekir.Cisimlerin kütlesi ve büyüklüğü az olduğunda, cisimleri hareket ettirmek için az kuvvet uygulamak gerekir.

Kuvvetin Cisimlere Etkisi:
Kuvvet duran cisimleri hareket ettirir.
Duran bir cismi hareket ettirmek için hareket ettiğimiz yönde kuvvet uygulamalıyız.

Kuvvet hareket eden bir cismi yavaşlatır ya da durdurur.
Hareket eden bir cismi durdurmak ya da yavaşlatmak için cisme ters yönde kuvvet uygulamalıyız.

Hareket eden cisimleri hızlandırır.
Hareket eden bir aracın hızını artırması buna en güzel bir örnektir.

Kuvvet hareketin yönünü değiştirir.
Kale direğine çarpan topun geri dönmesi.

Kuvvet cisimleri döndürür.
Cisimler uygulanan kuvvetin etkisiyle dönebilir.
Bisikletin tekerleğinin dönmesi.

Kuvvet cisimlerin şeklini değiştirir.
Kuvvet uygulanan hamurun şeklinin değişmesi bune güzel bir örnektir.


Kuvvetin etkisiyle şekli değişen cisimlerin bazıları uygulanan kuvvet ortadan kalkınca eski şekline döner.Bu tür maddelere esnek maddeler denir.(sünger,yay,paket lastiği vb.)

Soru Cevap Çalışması

1.Hareket neye denir?
Bir cismin seçilen bir ilk başlangıç noktasına göre zamanla yer değiştirmesine hareket denir.
2.Bir cismin kendisinin hareket ettiğini nasıl gösterir?
Bir cismin sabit kabul edilen bir noktaya göre zamanla uzaklığının değişmesi cismin hareket ettiğini gösterir.
3.Ne ne zaman ve niçin hareket edilir?
Bir yerden bir yere gitmek için hareket edilir.İstediğimiz mesafeye ulaşmak için,hareket eder ve yol alırız.O da bizim yer değiştirmemiz olur.İstediğimiz zaman hareket eder,bir yerden bir yere varırız.
4.Hareketsiz cisim nedir?
Bir cisim sabit noktadan uzaklaşıp yer değiştirmiyorsa,böyle cisimler hareketsiz
cisimdir.
5.Bir cisim ne zaman hızlı ne zaman yavaş hareket eder?
Hareketsiz bir cismi harekete geçirmek için buna kuvvet uygulamamız gerekir.
Kuvvetin etkisi olmadan bir cisim hareket etmez.Etki eden kuvvetin büyüklüğüne göre hızlı ya da yavaş hareket eder.Etki eden kuvvet büyük ise cisim hızlı,kuvvet az ise cisim yavaş hareket eder.
6. Yer değiştirme ne demektir?
Her hangi bir varlığın bir yerden başka bir yere gitmesi yani hareket ederek uzaklaşmasıdır.
Örneğin:Yerimden kalkıp,çöp kutusuna kalem açmam ve geri dönüp yerime oturmam,yer değiştirmeye örnektir.
7.Yer değiştirme ile alınan yol arasında bir ilgi var mıdır?
Yer değiştirme yol almak demektir.Ne kadar yer değiştirmiş isem o kadar yol almışım demektir.
8.İlk konum ile son konum ne demektir?
Evden arabaya bindim hareket ettim.İşyerime geldim.İlk konum yola çıktığım yer yani evimdir.Son konum iş yerim yani vardığım yerdir.
9.Bir otomobilin veya bir insanın yer değiştirmesi nasıl bulunur?
Bir taşıtın veya insanın ilk başlangıç yeri, ilk konum demektir.Son vardığı yer ise son konumdur.
Yer değiştirme= son konum- ilk konum
Formülü ile bulunur.
SORU: Evden okula doğru giden Rıfkı,okul geldiğinde 450m yol gittiğini söylüyor.
a) Rıfkı’nın ilk konumu ile son konumu neresidir?
b) Rıfkı ne kadar yer değiştirmiştir?
c) Rıfkı ne kladar hareket etmiştir?
a)Rıfkının ilk konumu hareket yeri olan evidir.Yani 0 (sıfırdır)
Rıfkının son konumu ise vardığı yer yani okuldur. 450 metredir.
Yer değiştirme= son konum-ilk konum
Yer değiştirme= 450m-0 Yer değiştirme=450m olur.
10.Hızlanan hareket ne demektir?
Hareketli bir varlığın eşit zaman aralıklarında aldığı yol artıyorsa,bu hrekete hızlanan hareket denir.
11.Yavaşlayan hareket ne demektir?
Hareketli bir varlığın eşit zaman aralıklarında aldığı yol azalıyorsa,bu harekete yavaşlayan hareket denir.Yavaşlayan harekette hız sürekli olarak azalır.
12.Ortalama hız ne demektir?
Bir taşıtın hareketi süresince yer değiştirmesinin toplamının hareket için geçen süreye ortalama hız denir.
Toplam yer değiştirme
Ortalama hız=─────────────────
Toplam geçen süre(zaman)
SORU:Bir araç 480 metrelik yolu 12 saniyede alıyor.Bu aracın bir saniyedeki ortalama hızı kaç metre /saniyedir?
Alınan yol=480m
Zaman= 12 saniye
Ortalama hız = ? yol 480
Ortalama hız=────── Ortalama hız=────=4m/sn’dir
Zaman 12
13.Bir varlığın yörüngesi ne demektir?
Hareketli bir cismin veya bir taşıtın izlediği yola o hareketlinin yörüngesi denir.Yörüngeler doğrusal ya da eğrisel şekillerde olabilir.Hareketler yörüngelerine göre adlandırılır.
Buna göre;düzgün doğrusal hareket,eğrisel hareket,dairesel hareket.
14.Kuvvet neye denir?
Duran bir cismi hareket ettiren,hareket halindeki bir cismi durduran ve cisimler üzerinde şekil değişikliği yapan nedene kuvvet denir.
15.Kuvvetin etkileri nelerdir?
a)Duran bir cismi hareket ettirebiliriz.
b)Hareket halindeki bir cisim durdurulabilir.
c)Hareketli bir cismin hızını veya yönünü değiştirebiliriz.
d)Kuvvet kullanarak cismin şeklini değiştirebiliriz.
16.Kuvvet ile hareket arasında nasıl bir ilişki vardır?
a) Duran bir cisim hareket ettirilebilir.
b) Hareket eden bir cismi durdurabiliriz.
c) cismin hareketini hızlandırıp veya azaltabiliriz.
d) Cismin hareket yönünü değiştirebiliriz.
e) Hareket eden bir cismi durdurabilmemiz için cismin hareket yönünün tersi bir yönde bir kuvvet uygulayabiliriz.
17.Dinamometre neye denir?
Dinamometre ile kuvvet ölçülür.Cisimlerin esneklik özelliğinden yararlanılarak dinamometreler yapılmıştır.Yaylı el kantarı dinamometrelere bir örnektir.
18.Esnek cisimler neye denir?
Üzerinde bir ağırlık (kuvvet ) uygulandığında şekli değişen ve kuvvet kaldırıldığında tekrar eski haline dönen cisimlere esnek cisimler denir.
19.Yer çekiminin bir kuvveti var mıdır?
Yukarıdan düşen cisimleri gözlemişizdir.Bu düşmeler,cisme etki eden bir kuvvet sayesinde olur.Bu kuvvete yer çekimi kuvveti denir.
Eğer yerin merkezi,cisme ne kadar çekim gücü uyguluyorsa,cisim de o kadar ağırlıkta gelir.
20.Ağırlık nedir?
Aynı yerde kütleleri farklı olan cisimlere etki eden yer çekimi kuvvetide farklıdır.Yer çekimi de bir kuvvettir.Bir cisme etki eden yer çekimi kuvvetinin büyüklüğüne o cismin ağırlığı denir.
Örneğin:Dünya’da 30 kg gelen bir çocuk,Ay’a gitse Yaklaşık 5 kg gelecektir.Çünkü Ay’ın yer çekimi kuvveti Dünya’mızın yaklaşık 1/6 ‘i kadardır.
21.Hız ne demektir?
Bir zaman birimi içerisinde alınan yola hız denir.150km uzaklığında olan bir yola bir otobüs ile bir tren yol alıyor ve bu yolu tren 2 saatte, otobüs 1 saatte alıyorsa otobüs trenden daha hızlıdır denir.